Được viết bởi Hộp số là một trong những bộ phận quan trọng nhất quyết định khả năng vận hành và độ bền của ô tô. Trong đó, hộp số CVT ngày càng phổ biến nhờ khả năng vận hành mượt mà, tiết kiệm nhiên liệu và thân thiện với người lái. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả và tránh hư hỏng tốn kém, 911 Workshop sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như cách sử dụng đúng của loại hộp số đặc biệt này qua bài viết sau.
Hộp số CVT là hộp số gì?
Hộp số CVT (Continuously Variable Transmission), còn được gọi là hộp số vô cấp, là một loại hộp số tự động có khả năng thay đổi tỷ số truyền liên tục mà không cần chia thành các cấp số cố định như hộp số thông thường.
Hộp số CVT hoạt động nhờ dây đai thép và hai puly hình nón. Khi xe tăng hoặc giảm tốc, khoảng cách giữa hai puly thay đổi, giúp tạo ra vô số tỷ số truyền khác nhau.
Nhờ cơ chế này, hộp số CVT giúp xe vận hành êm ái, tăng tốc mượt mà và tiết kiệm nhiên liệu, thường được dùng trên các dòng xe đô thị và hybrid hiện nay.
Sơ đồ cấu tạo hộp số CVT vô cấp và nguyên lý hoạt động
Sơ đồ và cấu tạo hộp số CVT vô cấp
Sơ đồ cấu tạo hộp số CVT khá đơn giản với ba bộ phận chính: dây đai truyền động bằng thép, puly chủ động (đầu vào) và puly bị động (đầu ra).
- Dây đai truyền động: Làm từ nhiều tấm thép mỏng ghép lại với nhau, tạo thành dây đai có độ bền và khả năng chịu tải cao. Dây đai giúp truyền lực giữa hai puly, đảm bảo tỷ số truyền thay đổi liên tục mà vẫn duy trì độ bám chắc.
- Puly chủ động (pulley đầu vào): Nhận mô-men xoắn trực tiếp từ động cơ. Cấu tạo gồm hai mặt hình nón có thể di chuyển ra – vào để thay đổi đường kính tiếp xúc với dây đai, qua đó điều chỉnh tốc độ và lực kéo.
- Puly bị động (pulley đầu ra): Tiếp nhận lực từ dây đai và truyền đến trục dẫn động bánh xe. Puly này có cơ chế hoạt động tương tự, khi một puly tăng đường kính thì puly còn lại sẽ giảm, giúp duy trì dây đai luôn căng và ăn khớp.
Hai puly này thường được điều khiển bằng hệ thống thủy lực và điện tử, đảm bảo sự thay đổi tỷ số truyền nhanh chóng, chính xác và mượt mà, tạo ra vô số tỷ số truyền mà không cần sang số thủ công.
Nguyên lý hoạt động của hộp số CVT là như thế nào?
Nguyên lý vận hành của hộp số vô cấp dựa trên sự thay đổi bán kính làm việc của hai puly:
- Khi puly chủ động nhỏ – puly bị động lớn, xe hoạt động ở “số thấp”, tạo lực kéo mạnh giúp xe dễ dàng khởi động và leo dốc.
- Khi puly chủ động lớn – puly bị động nhỏ, xe chuyển sang “số cao”, cho phép tăng tốc mượt mà và tiết kiệm nhiên liệu.
Bộ điều khiển thủy lực sẽ liên tục điều chỉnh vị trí hai puly để phù hợp với tốc độ và tải trọng của xe. Chính sự thay đổi liên tục này giúp động cơ luôn hoạt động ở vùng tua máy tối ưu, mang lại khả năng vận hành êm ái, không giật cục khi sang số.
Ngoài ra, để có thể di chuyển lùi, hộp số CVT được tích hợp thêm bộ bánh răng hành tinh và ly hợp ở đầu vào. Khi người lái chọn số lùi, bộ truyền này sẽ đảo chiều quay của trục đầu vào, giúp xe lùi lại dễ dàng mà không cần cơ chế puly đảo ngược.
Ưu điểm và nhược điểm của hộp số vô cấp
Ưu điểm của hộp số vô cấp
Tiết kiệm nhiên liệu: Tỷ số truyền thay đổi liên tục giúp động cơ luôn hoạt động ở vòng tua tối ưu, giảm hao xăng đáng kể, đặc biệt khi đi trong phố.
Dễ lái, thao tác đơn giản: Cách vận hành tương tự hộp số tự động AT, phù hợp cho người mới lái hoặc di chuyển trong đô thị.
Giá thành rẻ hơn hộp số AT hoặc DCT: Chi phí đầu tư ban đầu thấp, phù hợp với các dòng xe phổ thông.
Nhược điểm của hộp số vô cấp CVT
Không có cảm giác sang số: Do không phân cấp số nên thiếu cảm giác “vào số” như hộp số AT hay MT, giảm tính thể thao khi lái.
Phải thay dây đai định kỳ: Dây đai dễ giãn hoặc trượt sau thời gian dài sử dụng, cần thay sau khoảng 50.000 – 100.000 km.
Tiếng ồn lớn: Khi tăng tốc mạnh, CVT thường phát ra tiếng “gào” khó chịu hơn các loại hộp số khác.
6 lỗi thường gặp và cách sửa chữa hộp số CVT
1. Xe có hiện tượng rung hoặc giật khi xe tăng tốc
Khi tăng tốc, nếu xe bị rung hoặc giật nhẹ, đặc biệt lúc khởi động hoặc di chuyển chậm, đó thường là dấu hiệu dây đai CVT bị trượt hoặc dầu hộp số xuống cấp. Dây đai bị giãn, mòn hoặc không còn độ bám với puly sẽ khiến quá trình truyền lực không đều. Ngoài ra, puly mòn, đóng cặn cũng gây dao động và rung khi tăng tốc.
Cách xử lý: Kiểm tra và thay dầu hộp số CVT định kỳ, vệ sinh puly và thay dây đai nếu phát hiện dấu hiệu trượt hoặc mòn.
2. Xe có tiếng kêu lạ, tiếng hú
Tiếng hú hoặc rít phát ra khi xe vận hành là dấu hiệu ma sát không đều trong hệ truyền động. Dây đai bị rão hoặc puly lệch tâm, bạc đạn mòn đều có thể là nguyên nhân. Nếu tiếp tục chạy, tiếng hú sẽ tăng dần và dễ gây hỏng lan sang trục truyền động.
Cách xử lý: Dừng xe, kiểm tra bạc đạn, puly và dây đai. Nếu có mòn hoặc lệch tâm, cần thay thế để tránh hư hại lan rộng.
3. Xe sang số phanh, phản hồi khi chuyển số
Khi gài số D hoặc R mà xe không chuyển động hoặc phản hồi chậm, nguyên nhân thường đến từ van điện (solenoid) kẹt, dầu yếu áp suất thấp hoặc TCU xử lý sai tín hiệu. Khi dầu không đủ áp lực để ép puly hoạt động, dây đai sẽ quay trơn gây mất truyền lực.
Cách xử lý: Kiểm tra mức dầu, áp suất dầu, lọc dầu và hệ thống van điện. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần làm sạch van hoặc nạp lại chương trình TCU là xe sẽ hoạt động bình thường.
4. Xe mất lực, khó tăng tốc, bị ì máy
Hiện tượng xe không “bốc”, phản hồi chậm khi đạp ga là do tỷ số truyền không điều chỉnh đúng, puly bị kẹt hoặc dây đai trượt. Ngoài ra, cảm biến tốc độ hoặc bộ điều khiển TCU lỗi cũng khiến hộp số không nhận đúng tín hiệu tải trọng.
Cách xử lý: Kiểm tra hoạt động của hệ thống điều khiển puly, cảm biến tốc độ và tình trạng dây đai. Cập nhật phần mềm TCU nếu lỗi đến từ điều khiển điện tử.
5. Hộp số bị quá tải nhiệt
Nếu hộp số quá nhiệt, xe sẽ tự giảm công suất hoặc giới hạn tốc độ để bảo vệ hệ thống. Nguyên nhân thường là dầu CVT cũ, mất khả năng tản nhiệt, hoặc két làm mát dầu bị tắc.
Cách xử lý: Dừng xe để hộp số nguội, sau đó kiểm tra mức và chất lượng dầu CVT. Nếu tình trạng tái diễn, cần vệ sinh hệ thống làm mát hoặc thay két dầu hộp số. Nên thay dầu CVT định kỳ để tránh quá nhiệt.
6. Đèn lỗi hộp số báo đỏ
Khi đèn cảnh báo hộp số sáng trên taplo, có thể do cảm biến tốc độ, áp suất dầu hoặc phần mềm TCU lỗi. Xe có thể giật nhẹ, trễ số hoặc mất lực tạm thời.
Cách xử lý: Không xoá lỗi thủ công. Dùng máy chẩn đoán OBD chuyên dụng để đọc mã lỗi, xác định khu vực hư hỏng. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần cập nhật lại phần mềm TCU hoặc thay cảm biến lỗi là có thể khắc phục hoàn toàn.
Chi phí sửa chữa, thay mới và bảo dưỡng hộp số, dây đai hộp số CVT
Tùy theo phân khúc xe và chất lượng phụ kiện hộp số. 911 Workshop xin gửi quý khách tham khảo khoảng giá như sau::
| Phân khúc xe | Hộp số mới chính hãng | Hộp số cũ | Phục hồi hộp số (Rebuild) |
| Xe phổ thông | 40 – 60 triệu | 18 – 30 triệu | 25 – 35 triệu |
| (Mazda3, Mazda6, Toyota Vios, Altis, Camry, Innova, Fortuner, Honda City, CR-V…) | |||
| Xe hạng sang | 90 – 150 triệu | 40 – 60 triệu | 50 – 75 triệu |
| (Mercedes C/E/GLC, BMW 3/5/X3/X5, Lexus ES/RX/NX, Audi A4/A6/Q5…) | |||
| Xe cao cấp/siêu sang | 180 – 250 triệu | 60 – 90 triệu | 70 – 100 triệu |
| (Porsche Cayenne/Macan, BMW M, Mercedes AMG, Lexus LS/LX, Range Rover…) |
Lưu ý: đây là giá chưa bao gồm chi phí công, để nhận được báo giá chi tiết theo tình trạng xe, vui lòng liên hệ HOTLINE 0968805911
Những lưu ý để sử dụng hộp số CVT bền hơn, tăng tuổi thọ hộp số
Hộp số CVT nổi tiếng với khả năng vận hành mượt mà và tiết kiệm nhiên liệu, tuy nhiên lại khá nhạy cảm với dầu, nhiệt và cách vận hành. Để kéo dài tuổi thọ hộp số và hạn chế lỗi phát sinh, người dùng nên tuân thủ 6 nguyên tắc dưới đây:
Thay dầu định kỳ
Dầu hộp số có nhiệm vụ truyền lực, làm mát và bôi trơn. Khi dầu bị cũ hoặc dùng sai chủng loại, hệ thống puly – dây đai sẽ dễ mất ổn định, gây trượt và giảm hiệu suất.
Theo khuyến nghị của các chuyên gia, nên thay dầu hộp số CVT sau mỗi 40.000 – 50.000 km, hoặc sớm hơn nếu xe thường xuyên chạy trong đô thị, leo dốc hoặc tải nặng.
Hãy luôn sử dụng dầu CVT chuyên dụng, không dùng dầu ATF thông thường.
Kiểm tra mức dầu thường xuyên
Thiếu dầu khiến áp suất thủy lực giảm, dẫn đến trượt dây đai. Ngược lại, dư dầu lại dễ tạo bọt, làm ảnh hưởng đến van solenoid.
Vì vậy, hãy kiểm tra định kỳ bằng que thăm dầu hoặc cảm biến mức dầu, đảm bảo hệ thống luôn hoạt động ổn định và trơn tru.
Tránh vận hành quá tải
Hộp số CVT không phù hợp với việc lái xe tải nặng, leo đèo lâu hoặc giữ ga lớn trong thời gian dài. Các tình huống này khiến dầu nhanh nóng, giảm độ bền và gây mài mòn puly.
Khi leo đèo hoặc tải nặng, hãy chuyển sang chế độ L hoặc S để hộp số hoạt động nhẹ nhàng hơn, tránh giữ ga lớn ở tốc độ thấp.
Không giữ số D khi dừng lâu
Giữ số D trong lúc dừng đèn đỏ hoặc kẹt xe quá 30 giây khiến hệ thủy lực phải duy trì áp lực liên tục, làm tăng nhiệt và mòn puly.
Thay vào đó, hãy chuyển về số N và kéo phanh tay để giảm tải cho hộp số.
Hạn chế nhấn ga – phanh liên tục
Thói quen tăng giảm tốc đột ngột khiến hệ thống puly liên tục thay đổi tỷ số truyền, dẫn đến mòn lệch và rung nhẹ.
Cố gắng giữ tay lái xe mượt mà, giữ ga và phanh đều, đặc biệt khi di chuyển trong khu vực đông đúc.
Lắng nghe âm thanh bất thường
Nếu bạn nghe thấy tiếng hú, rít nhẹ hoặc rung khi tăng tốc, có thể dây đai đang trượt hoặc puly bị mòn lệch.
Đừng chủ quan, hãy đưa xe đến trung tâm bảo dưỡng sớm để kiểm tra, tránh để hư hỏng lan rộng gây tốn kém nặng hơn.
Các câu hỏi thường gặp về hộp số CVT là gì?
Xe sử dụng hộp số CVT có tiết kiệm xăng không?
Có. Hộp số CVT được thiết kế để luôn giữ động cơ hoạt động ở vòng tua tối ưu nhất, giúp giảm tiêu hao nhiên liệu đáng kể. Trên thực tế, các mẫu xe sử dụng hộp số CVT như Toyota Vios, Honda City, Nissan Sunny… thường cho mức tiêu hao nhiên liệu thấp hơn khoảng 5–10%
Hộp số CVT có khó sửa chữa không?
Hộp số CVT phức tạp hơn hộp số sàn (MT) nhưng đơn giản hơn hộp số tự động có cấp (AT) về mặt cấu tạo. Tuy nhiên, việc sửa chữa CVT yêu cầu kỹ thuật chuyên sâu và thiết bị chuyên dụng.
CVT được lắp ở dòng xe nào? Có nên mua không?
Hộp số CVT hiện được trang bị phổ biến trên các dòng xe cỡ nhỏ và xe đô thị nhờ khả năng vận hành êm ái, tiết kiệm và chi phí sản xuất thấp. (Mẫu xe sử dụng CVT phổ biến: Honda City, Honda CR-V, Toyota Vios, Nissan X-Trail, Mitsubishi Xpander, Subaru Forester)
Nếu bạn ưu tiên tiết kiệm nhiên liệu, lái xe êm ái và di chuyển chủ yếu trong đô thị thì bạn nên mua xe với hộp số CVT
Hộp số CVT mang lại trải nghiệm lái êm ái và tiết kiệm, nhưng cũng đòi hỏi người dùng phải hiểu và bảo dưỡng đúng cách để duy trì độ bền lâu dài. Nếu xe của bạn gặp các dấu hiệu bất thường như rung, hú hoặc báo lỗi hộp số, hãy liên hệ 911 Workshop để được kiểm tra, chẩn đoán và sửa chữa chuyên sâu, giúp hộp số vận hành trơn tru như mới.
